Renk Nedir?

Renk nedir sorusunun kişiye ve bakış açısına göre pek çok cevabı olabilir. Fakat genel anlamıyla renkler, ışık ve görme duyumuzun bir fonksiyonudur. Işık bilgisi ve görme duyusu çok uzun bir yazı dizisinin konusu olabilir. Bu yazımızda renkler, renk anlamları, renk standartları üzerinde bir bilgi dağarcığı oluşturmaya çalışacağız.

Renk Nedir?

Renk, nesnelerin üzerine düşen ışığın ortama yansıttığı ve göz tarafından algılanabilen bir niteliktir. Işık olmaksızın renkler algılanamaz. Renklerin algılanabilmesi için ışığa mutlaka ihtiyaç vardır.

Renk Tonu Nedir?

Renk gözün bir algısıdır. Işığın maddeler üzerinden yansıması esnasında kısmen emilebilir veya yansıtılabilir. Buna göre renkler çeşitlilik gösterir. Böylece oluşan bir rengin kombinasyonlarına “renk tonu” diyoruz.

Işığın tüm dalgaboyları birden gözümüze ulaşırsa beyaz olarak algılanır. Işık gözümüze hiç ulaşmazsa siyah olarak algılanır. İnsanlarda gözün algılaması 380 nm ile 780 nm arasındaki dalga boyları için mümkündür. Dolayısıyla ancak bu spektrum içindeki renkleri görebiliriz. Bunlara “görünür ışık” denir.

Bilim adamları beyaz ve siyahı renk olarak kabul etmez. Sanat dünyasında ise bunlar renk olarak kabul görürler. Siyah, ışığın yokluğunu, beyaz ise ışığın mutlak varlığını ifade eder. Beyaz tüm renklerin birleşimiyle oluşur, siyah ise renklerin yokluğu durumunu yansıtır.

Renkler üzerine ilk bilimsel gözlemleri ünlü bilim adamı Sir Isaac Newton yapmıştır. Karanlık bir ortamda, bir prizmanın üzerine düşen ışıkların parçalanarak yedi ana renk oluşturduğunu tespit etmiştir. Güneş ışıklarının geliş açısının renk algısına etki ettiğini de gözlemlemiştir. Newton’un renk üzerine çalışma ve gözlemleri bir temel oluşturmuş ve daha sonra başka bilim adamları da renk üzerine incelemeler yapmışlardır.

Ana Renkler

Fiziksel madde aleminde ana renkler yedi tanedir. Prizmadan kırılma sonucu sırasıyla mor, mavi, turkuaz, yeşil, sarı, turuncu ve kırmızı renkler oluşur. Bunlar aynı zamanda gökkuşağı renkleridir.

İnsan gözünün 380 nm ve 780 nm arasındaki ışık dalga boylarını algılayabildiğini belirtmiştik. Ana renklerin dalga boyları renk spektrumunda şu şekildedir:

380-435 arası: Mor

435-500 arası: Mavi

500-520 arası: Turkuaz

520-565 arası: Yeşil

565-590 arası: Sarı

590-625 arası: Turuncu

625-740 arası: Kırmızı

Bu aralıklar görünür renk spektrumu olarak isimlendirilir. Mor ötesi ışınlar ile kızılötesi ışınlar arasında bir bölgede yer alır.

Doğada Ana Renkler ve Ara Renkler

Bir karışım sonucu oluşturulamayan ve doğada kendiliğinden var olan üç renk vardır. Mavi, Kırmızı ve Sarı. Bu renkler başka renklerin karışımı ile oluşmazlar. Kendiliklerinden vardırlar.

Ara renkler ise üç ana rengin karışımı ile ortaya çıkarlar. Mavi ve Kırmızı’nin karışımı Mor rengi verir. Mavi ve Sarı rengin karışımı, Yeşil rengi verir. Kırmızı ve Sarı’nın karışımı ise Turuncu rengi verir. Yani mor, turuncu ve yeşil ara renklerdir.

Diğer tüm renkler ana renklerin belli oranlarda karışımı ile ortaya çıkarlar.

Sıcak ve Soğuk Renkler

Renk nedir araştırması yaparken konunun diğer bir boyutu sıcak ve soğuk renklerdir.

Renk sıcaklığı kavramı William Herschel tarafından ortaya atılmıştır. Yaptığı çalışmalarında ana renkleri sıcaklığına göre kategorilendirmiştir. Buna göre kırmızı, turuncu ve sarı sıcak renkleri oluştururken, mor, mavi, turkuaz ve yeşil soğuk renkleri oluşturur.

Renklerin sıcaklığa göre ayrılması, aynı zamanda renklerin insan algısında bir takım psikolojik etkiler uyandırdığı fikrini doğurmuştur.

Renklerin Psikolojik Etkileri ve Anlamları

Renklere yüklenen anlamlar pek çok bilimsel çalışmanın konusu olmuştur. İnsan algılaması ile ilgili olsa da renklerin uyandırdığı etkiler insanlarda genel olarak benzerdir.

En uzun dalga boyuna sahip olan kırmızı, enerjinin ve canlılığın rengidir. Diğer renkler arasında en göze çarpan ve ilk dikkat çeken kırmızıdır. Yine kırmızının bir tonu olan pembe hayallerin ve aşkın simgesi olarak görülür.

Yeryüzünün hakim rengi olarak göze çarpan mavi renk; dinlendirici, yatıştırıcı ve güven verici bir etkiye sahiptir. Gökyüzü ve denizin simgesidir.

Dikkat çekici parlaklığıyla sarı renk, doğada sonbaharı ve yaprak dökümünü simgeler. Bu bakımdan hüzün ve üzüntünün rengidir. Ayrıca güneşin parlak ışıkları sarı olduğundan enerjik bir değeri de vardır.

Doğanın genel görünümünde baskın olan yeşil renk, huzur verici, rahatlatıcı ve güven verici etkilere sahiptir.

En kısa dalga boyuna sahip mor renk, geleneksel seçkinliğin ve ihtişamın sembolü olarak görülür.

Renk nedir konusuna bakarken renklerin psikolojik etkileri ve algısal anlamları üzerinde daha geniş olarak durmak mümkündür. Fakat bu konu oldukça geniş ve farklı bir yazı konusu olabilecek kadar uzundur.

Karşıt Renkler

Renklerin farklı boyutlarına değinip, renk nedir sorusuna cevap verirken üzerinde durulması gereken diğer bir kavram karşıt renklerdir.

Genel bir ilke olarak iki ana rengin karışımıyla ortaya çıkan renk, bu karışıma katılmayan ana rengin karşıtıdır. Mavi ve sarı’nın karışımıyla ortaya çıkan yeşil, kırmızı’nın karşıtıdır. Kırmızı ve mavi’nin karışımıyla ortaya çıkan mor renk, sarı’nın karşıtıdır. Sarı ve kırmızının karışımıyla ortaya çıkan turuncu, mavi rengin karşıtıdır.

Renklerin zıtlığı, reklamcılık ve tasarımda, görsel sanatlarda, dekorasyonda, mimaride dengeli bir şekilde kullanılırsa renklerin enerjisini açığa çıkartarak güzel etkiler oluşturulabilir.

Renk Standartları ve Renk Uzayları

Renk nedir sorusuna cevap ararken bazı renk uzaylarından bahsetmemiz gerekir.

RGB Renk Kodlaması

RGB renk uzayı, dijital cihazlarda kullanılır. Red (Kırmızı), Green (Yeşil), Blue (Mavi) renklerinin karışımıyla diğer renkler oluşturulur. Monitörler, televizyonlar, telefon ekranları gibi cihazlar RGB renk kodlamasıyla çalışır.

Her bir piksel, üç rengin belli oranda karışımından oluşan renkleri yansıtır.

CMYK Renk Kodlaması

CMYK, kağıt baskı için kullanılan bir renk sistemidir. Üç ana renk ve siyahtan oluşur:

Cyan (mavinin bir tonu), Magenta (Kırmızının bir tonu), Yellow (Sarı) ve Key (Siyah) kelimelerinin baş harfleriyle CMYK kısaltması ortaya çıkar.

CMYK doğadaki renklerin kimyasal karışımlarıyla renkleri ortaya çıkartırken, RGB ışık ve fiziksel ortamın etkileşimiyle renkleri ortaya çıkartır. Yani CMYK kimyasal, RGB ise fiziksel renk kodlamalarıdır. RGB renk uzayı CMYK’dan çok daha geniştir ve daha çok renk barındırır. Bazı renkleri CMYK ile kağıt baskıda göstermek mümkün değildir. Metalik veya fosforlu renkler gibi. Bunlar için CMYK haricinde renk kalıpları kullanılır.

Baskı yapılırken her bir renk için bir kalıp kullanılır. Cyan için bir kalıp, magenta için ayrı bir kalıp ve yellow için ayrı bir kalıp. Bunların birleşimiyle renkler ortaya çıkar. Key rengi, siyah ve gölgeleri oluşturmak için ve renklere ton ve derinlik katmak için kullanılır.

LAB Renk Kodlaması

Işık ve renk değerinin ayrıldığı renk kodlamasıdır. L (lightness) ışık ayarıdır. Brightness benzeri aydınlık ve karanlık değerini bu parametre ayarlar. A parametresi kırmızı ve yeşil arası renk dengesidir. B parametresi ise mavi ve sarı arasındaki renk dengesidir. Bu üç değerin karışımıyla renkler ortaya çıkartılır.

HSB Renk Kodlaması

Hue, saturation, brightness kelimelerinin kısaltılmasıyla oluşturulan HSB renk paleti farklı bir sistemdir. Hue 7 ana rengin ve ara renklerin bulunduğu bir renk paletidir. Buradan istediğimiz rengi ayarlayabiliriz. Saturation, siyah-beyaz ve renklilik arasında bir değer ayarlamamızı sağlar. Siyah-Beyaz değerine geldiğimizde Hue parametresindeki renkler gri tonları olarak görünürler. Brightness ise ışık değerini ayarlar. Beyaz ve siyah arasındaki geçişlerden oluşur. Beyaz tarafına doğru daha parlak renkler, siyah tarafına doğru daha koyu renkler elde edilir.

Bu renk kodlamaları dışında başka kodlamalar da vardır. HSL(A), YPbBr, Munsell gibi. Farklı karışım mantıklarıyla çalışırlar.

Pantone nedir?

Renk nedir ve renk oluşturulma aşamalarına baktığımız zaman bazı ticari firmaların renk standartlarından bahsetmek gerekir.

Pantone tasarım ve matbaa endüstrisiyle ilgili bir kavramdır. Pantone® ticari bir markadır. Çeşitli yüzeylere uygun renk standartları oluşturmuştur. Bu renkleri her ortamda ton kaybı olmadan uygulayabiliriz. Matbaacılıkta bunun için spot renk kavramı kullanılır. CMYK kalıpları dışında bir pantone rengini spot renk olarak belirleyerek artı bir renk olarak basabiliriz. Bu renk değerlerinden ve görünümünden bir şey kaybetmeden basılabilir. Çeşitli pantone standartları vardır. Bunların renk katalogları ve kodları sayesinde aynı rengi her platform üzerinden iletebiliriz.

RAL nedir?

RAL renkleri, RAL GmbH‘nın oluşturduğu bir renk standartıdır. Alman kalite standartları tarafından üretilmiştir.

Dünya çapında kullanılan bir renk standartı olarak örneğin metalik boyaların renklerini ral kodları sayesinde kolaylıkla iletebilirsiniz.

Yazımızda genel olarak renk nedir sorusuna cevap vermeye çalıştım. Ancak renk konusu göz alabildiğine gidebilecek ve genişleyebilecek çok katmanlı bir konudur. Belki de ışığın sonsuzluğu gibi renk nedir sorusunun cevabı da sonsuzdur.